Computational Thinking Archives - Programmeerklassen voor kinderen

Tag Archief van: Computational Thinking

Unplugged activiteiten voor computational thinking

26/03/2025/in Computational Thinking, Digitale Geletterdheid/door Sanne Veroude

In een eerdere blogpost vertelde Kristel al wat computational thinking inhoudt. Kort gezegd is het een manier van denken waarbij je problemen opdeelt in kleinere stappen en systematisch naar oplossingen zoekt. Dit helpt niet alleen bij programmeren, maar ook bij het ontwikkelen van probleemoplossend denken, kritisch analyseren en logisch redeneren in het dagelijks leven.

Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat computational thinking niet per se afhankelijk is van schermen of computers. Sterker nog, unplugged activiteiten kunnen een krachtige manier zijn om dit type denken te ontwikkelen.

Wat zijn unplugged activiteiten?

Unplugged activiteiten zijn lessen waarin leerlingen belangrijke concepten van computational thinking leren zonder digitale apparaten. Ze werken met hands-on oefeningen, spelletjes of praktische opdrachten, vaak met pen en papier, kaarten of andere materialen. Dit maakt het toegankelijk en laagdrempelig voor iedereen.

Een goed voorbeeld van een unplugged activiteit is het sorting network. Dit is een interactieve les waarin leerlingen ervaren hoe computers gegevens sorteren.

Tijdens deze oefening lopen leerlingen door een netwerk van paden en vergelijken steeds twee getallen bij een kruispunt. Op basis van de vergelijking kiezen ze een richting: links voor het kleinere getal, rechts voor het grotere. Door deze stappen te herhalen, komen de getallen uiteindelijk in de juiste volgorde terecht.

Bron: Sorting Networks by Computer Science Unplugged

Deze activiteit laat leerlingen de kracht van decompositie ervaren: door een complexe taak – zoals het sorteren van een groot aantal getallen – op te splitsen in kleine vergelijkingen, zien ze hoe eenvoudige stappen samen een groter probleem oplossen. Bovendien helpt deze aanpak om frustratie door technische bugs te voorkomen, omdat ze het concept eerst zonder technologie begrijpen.

Unplugged activiteiten toepassen in andere vakken

Wat unplugged activiteiten extra waardevol maakt, is dat ze gemakkelijk te combineren zijn met andere vakken. Bijvoorbeeld:

Spelling: Woorden alfabetisch ordenen.
Muziek: Tonen sorteren van laag naar hoog.

Door deze verbindingen te maken, ontwikkelen leerlingen niet alleen hun logische en probleemoplossende vaardigheden, maar passen ze computational thinking ook toe in andere contexten.

Van unplugged naar digitaal

Na de unplugged activiteit kunnen leerlingen hun nieuwe kennis toepassen in een digitale omgeving, zoals Scratch. Hier kunnen ze de concepten verder verdiepen. Zo maken ze de stap van abstract denken naar echte programmeertalen.

Unplugged activiteiten voor de jongste leerlingen

Unplugged activiteiten zijn ook zeer geschikt voor de kleuters en de onderbouw, waar jonge leerlingen misschien nog niet met schermen werken. Op jonge leeftijd ontwikkelen kinderen hun denkvaardigheden vooral door te spelen, ontdekken en bewegen. Door unplugged activiteiten aan te bieden, kunnen kleuters en jonge basisschoolleerlingen op een speelse manier kennismaken met computational thinking. Denk bijvoorbeeld aan het geven van eenvoudige, stapsgewijze instructies aan een klasgenoot die een ‘robot’ speelt, of het leggen van patronen met bouwstenen om basisprincipes van algoritmes te begrijpen. Zo bouwen kinderen al vroeg een stevig fundament voor latere digitale leerervaringen.

Ben je benieuwd hoe je unplugged activiteit in jouw klas kunt toepassen? Kijk ook eens op onze Instagram pagina voor leuke voorbeelden.

Van Scratch naar Python: hoe maak je de overstap?

10/02/2025/in Computational Thinking, Digitale Geletterdheid/door Sanne Veroude

Zoals Kristel in een eerdere blogpost al schreef, Scratch is toegankelijk, leerzaam en leuk. Waarom dan de overstap naar Python? Bij De Programmeerschool werken we vaak met Scratch, vanaf Scratch Jr. in de onderbouw tot Scratch in de midden- en bovenbouw. De mogelijkheden met Scratch zijn groot. Maar in plusklassen of bij langere trajecten willen we soms een stap verder. Python is dan een logische vervolgkeuze: de syntax is relatief eenvoudig, de taal wordt veel gebruikt en is erg veelzijdig (het is bijvoorbeeld makkelijk te koppelen aan de Micro:bit).

De uitdagingen van tekstgebaseerd programmeren

Hoewel de overstap van Scratch naar Python logisch kan zijn, is het niet altijd gemakkelijk. Veel kinderen zijn vooral gewend aan touchscreens. Typen op een fysiek toetsenbord is vaak nog best lastig (ook in hogere groepen). En in Python moet elke letter en spatie kloppen, anders volgt een foutmelding. Dit kan frustrerend zijn, vooral als een klein typfoutje een heel programma laat crashen.

Daarnaast geef Python minder directe gratificatie; waar je in Scratch direct een leuke game ziet, krijg je in Python vooral tekst als output. Voor mooie graphics zijn extra libraries nodig, wat de instap lastiger maakt.

Hoe maak je de overstap leuk en toegankelijk?

Er zijn dus een aantal uitdagingen als je de overstap van Scratch naar Python wil maken. Hoe houd je de leerlingen dan gemotiveerd en betrokken?

Maak telkens de vergelijking met Scratch

Veel programmeerconcepten zijn universeel en komen in elke taal terug. Dus wat je in Scratch (in blokken) leert, geldt ook voor Python (maar dan in tekst). Door steeds de vertaalslag te maken tussen Scratch en Python, begrijpen leerlingen de overstap beter. Laat leerlingen eerst iets in Scratch maken en vraag hen hoe dat in Python zou kunnen. Of draai het om: geef een stukje Python-code en laat hen raden welk Scratch-blok daarbij hoort. In een programma als LessonUp kan je er gemakkelijk een sleepvraag van maken:

Houd het visueel

In Scratch werken leerlingen op een kleurrijk canvas met bewegende sprites. In Python is dat minder vanzelfsprekend, maar er zijn manieren om het visueler te maken. In mijn lessen gebruik ik de Turtle-module om figuren te tekenen. Dit spreekt leerlingen aan én is erg leerzaam.

Leren omgaan met errors

Een van de grootste obstakels bij de overstap naar Python is foutafhandeling. In Scratch werkt code vaak gewoon óf doet niets, maar in Python krijg je foutmeldingen zoals IndentationError: unexpected indent of SyntaxError: invalid syntax. Zo’n foutmelding kan nogal afschrikken.

Help leerlingen om fouten niet als mislukking te zien, maar als aanwijzingen om hun code te verbeteren:

Lees foutmeldingen samen hardop en bespreek wat ze betekenen. Leer ze hoe je een foutmelding moet lezen.
Bouw expres fouten in en analyseer ze samen. Laat leerlingen verschillende stukjes code zien met een fout erin. Kunnen ze ontdekken wat er mis is? En hoe los je het dan op?

Door fouten als leerervaring te presenteren, maak je Python minder intimiderend en stimuleer je bovendien een growth mindset.

Tot slot: plezier behouden

Python is een fijne taal om mee te beginnen, omdat het overzichtelijk, krachtig en breed toepasbaar is. Kinderen die ermee aan de slag gaan, bouwen een sterke basis voor later, leren omgaan met fouten en ontwikkelen tegelijk nieuwe vaardigheden, zoals rekenvaardigheden.

De overstap van Scratch naar Python is niet makkelijk, maar met de juiste aanpak blijft het leuk en uitdagend. Door Python visueel te maken, de link met Scratch te leggen en veel aandacht te besteden aan foutafhandeling, geef je leerlingen het vertrouwen om verder te groeien. En uiteindelijk ontdekken ze dat ze met Python nóg grotere en indrukwekkendere projecten kunnen maken!

kind met koptelefoon zit te werken achter een laptop

Computational Thinking: Slimmer Leren Denken, Niet Alleen Leren Programmeren!

18/09/2024/in Computational Thinking/door revengeofthenerds

Stel je voor: je vraagt je kinderen om stap voor stap uit te leggen hoe je een boterham met pindakaas en jam maakt. Klinkt simpel, toch? Maar als je hun instructies letterlijk volgt, zoals een computer dat zou doen, ontstaat er chaos. Het brood ligt overal behalve op het bord, de pindakaas wordt op rare plekken gesmeerd, en het resultaat lijkt in niets op een normale boterham. Dit hilarische experiment, dat in een populair YouTube-filmpje te zien is, laat precies zien waar het bij computational thinking om draait: duidelijkheid en structuur.

Wat is Computational Thinking?

Computational thinking gaat over een set van vaardigheden waarmee we problemen zó kunnen aanpakken dat ze door een computer kunnen worden opgelost. Computers zijn namelijk helemaal niet slim; ze doen alleen precies wat je ze vertelt. En als je dat niet helder doet, krijg je vreemde of zelfs verkeerde resultaten. Dus leren hoe je een probleem stap voor stap kunt benaderen – zoals een computer dat zou doen – kan ongelooflijk nuttig zijn.

Volgens het SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling) is computational thinking essentieel voor het oplossen van problemen waarbij veel informatie, variabelen en rekenkracht nodig zijn. Het gaat erom dat leerlingen leren begrijpen hoe informatie wordt opgebouwd, zodat ze computersystemen effectief kunnen inzetten om problemen op te lossen en gestructureerd na te denken.

Klinkt allemaal heel technisch, maar dat is voor mij niet de belangrijkste reden om computational thinking in het onderwijs te integreren.

Computational Thinking & Metacognitie: Slimmer Leren Leren

Wat écht interessant is, is dat computational thinking bijdraagt aan vaardigheden die we al jaren als essentieel beschouwen in het onderwijs. Denk bijvoorbeeld aan metacognitie (leren leren) en begrijpend lezen. Dit zijn volgens Evidence Informed Onderwijs (waarbij praktijk en onderzoek worden gecombineerd) twee van de grootste ‘versnellers’ voor het onderwijs.

Metacognitie draait om het vermogen van leerlingen om hun eigen leerproces te overzien en aan te passen. Begrijpend lezen gaat over het vermogen om de essentie van een tekst te doorgronden. En laat dat nu precies zijn waar computational thinking in helpt: het leert kinderen om structuur aan te brengen, het overzicht te bewaren, en de kern van een probleem te zien. De vaardigheid abstractie, waarbij jone onbelangrijke informatie weglaat om tot de kern van een probleem te komen, is bijvoorbeeld direct gekoppeld aan begrijpend lezen.

Meer dan Computergebruikers

En dat brengt me bij het belangrijkste punt: we leren kinderen niet om betere computergebruikers te worden, maar om betere probleemoplossers te worden. Computational thinking helpt kinderen om overzicht te houden, gestructureerd te werken en slimme oplossingen te bedenken. Niet alleen bij het werken met computers, maar in álle facetten van het onderwijs. Of het nu gaat om wiskunde, taal of wetenschap, deze manier van denken geeft leerlingen een voorsprong in het leren.

Dus ja, we moeten kinderen leren denken als een computer – maar niet omdat ze straks softwareontwikkelaars moeten worden. We doen het omdat we ze willen klaarstomen om creatieve, kritische en effectieve denkers te worden, ongeacht het probleem dat ze moeten oplossen.